Bizon Super, Rekord i Gigant - polskie kombajny, które nie wypadły z obiegu
Kombajn Bizon to najpopularniejsza maszyna rolnicza rodzimej produkcji, stosowana do dziś nie tylko w polskim rolnictwie, ale również za granicą, najczęściej w wersji Super, Rekord i Gigant.
Kombajn produkowany był w Fabryce Maszyn Żniwnych w Płocku i w dalszym ciągu cieszy się ogromną popularnością mimo, że jest konstrukcją trochę przestarzałą w porównaniu ze współcześnie produkowanymi maszynami.
W artykule zapoznamy Was z historią Bizonów, ich budową i zasadą działania oraz zestawimy wszystkie dane o Bizonach Super, Rekord i Gigant w celu łatwiejszego porównania cech tych modeli.
Krótka historia Bizonów
Zanim powstał Bizon Super
Bizon Super posiada swój pierwowzór w postaci kombajnu Z040(KZS-3). Produkowano go w FMŻ w latach 1970-1974. Równolegle montowano w Płocku dodatkowe wersje:
- Z040s - wersja na gąsienicach,
- Z041 - wersja z workownikiem,
- 5040 - wersja przeznaczona na eksport.
W latach 1978-1979 produkowano kombajny Bizon Z042 z hydrostatycznym napędem naganiacza i przeznaczone na eksport modele Z043 oraz 5043.
Zdecydowaną większość wariantów i wersji Bizona zaopatrzono w silniki na licencji brytyjskiej firmy Leyland. Bizon Z040 i wszystkie jego odmiany ma sześciocylindrowy motor o oznaczeniu SW 400/R3 i pojemności 6,6 l, generujący moc 100 KM. Silniki te sprzężone są z trzybiegową skrzynią biegów. Heder tych kombajnów, w zależności od wersji, liczy od 330 do 420 cm szerokości roboczej, a zbiornik w granicach 2-2,5m3 pojemności. Kombajny te wyposażone były w 4 wytrząsacze.
Bizon Super Z050 (1972-1994 r.)
Bizon Super produkowany był od 1972 roku równolegle z kilkoma odmianami:
- Z050s z napędem gąsienicowym,
- Z051 z workownikiem,
- Z052 z hydrostatycznym napędem naganiacza,
- 5050 przeznaczony na eksport,
- Z055 - zwany Americana, kierowany na rynek amerykański, gdzie sprzedawano go pod nazwą Long 5000 Grain Combine.
W trakcie produkcji pierwszej serii kombajnu Bizon Super rozpoczęto składanie eksportowej wersji, co trwało od 1976 do 1994 roku.
Bizon Rekord Z058 (1980-2004 r.)
Popularny do dziś Bizon Rekord produkowany był w FMŻ równolegle z dodatkowymi, przeznaczonymi na eksport, dwoma odmianami:
- 5058 i
- Z058 z gąsienicami, przeznaczonym do zbioru ryżu.
Bizon Rekord posiada, podobnie jak wersje wcześniejsze, silnik SW400, który w przeciwieństwie do swoich poprzedników był turbodoładowany (6CT107/R4 lub 6CT107/R2), a jego moc wzrosła do 120-138 KM. Szerokość zespołu żniwnego nieznacznie została zmniejszona i maksymalnie wynosi 5 m. Nie zmieniła się natomiast skrzynia biegów i liczba wytrząsaczy. Zbiornik na plon w tej odmianie posiada pojemność 3,5m3. Bizon Rekord pochwalić się może podniesieniem komfortu pracy operatora przez zamontowanie w kabinie klimatyzacji.
Bizon Gigant Z060 (1973 - 1988 r.)
Bizon Gigant to większa wersja Rekorda o symbolu Z060. Tak jak inne wersje kombajnów z Płocka, Bizon Gigant posiada równolegle produkowane odmiany:
- 5060 - wersja przeznaczona na eksport,
- Z061, Z062, Z063 - produkowane razem z wersją podstawową w latach 1976-1980,
- Z083 z lat 1986-1988.
Bizon Gigant zaopatrzono w znacznie mocniejszy, ale jednocześnie ekonomiczny silnik, który nie spalał dużych ilości ropy. Model SW400 zastąpiono SW680, który posiada 6 cylindrów, jego pojemność skokowa wynosi 11,1 l, a moc 220KM. Motor ten sprzężony został z dwustopniową skrzynią biegów.
Pozostałe wersje Bizona produkowane w latach 1987 - 2020
W latach 1987-2003 produkowano odmianę Bizona BS, czyli Z110, który podobnie jak inne modele kombajnów posiadał swoje wersje eksportowe - 5110 i 5110 Hydrostatic de Luxe oraz odmiany na rynek rodzimy - Z115 i Z120 z wytrząsaczami klawiszowymi.
W latach 1992-1998 produkowano w Płocku Bizony Nordic (Z140) i Sampo z fińskim silnikiem Valmet Corporation o symbolu 420 DS, posiadającym pojemność 4,4 l i moc 79 KM. Motor ten sprzężono z trzystopniową skrzynią biegów. Szerokość hedera została zmniejszona do 270-310 cm. Obie wersje wyposażono w elektryczny silnik nagarniacza i cztery wytrząsacze.
Ostatnią w pełni polską serią kombajnów jest Bizon Dynamic z lat 1994-1999. W jej skład wchodzą modele: Z165, Z115 (Dynamic Turbo 3B), Z165/1 (Dynamic LX) i Z165/2 (Dynamic Turbo 3B).
Budowa i sposób działania kombajnu zbożowego
Schemat działania Bizona niczym szczególnym nie różni się od nowoczesnych konstrukcji kombajnów. Niżej przedstawiamy najważniejsze zespoły maszyny i sposób ich działania.
Kombajn Bizon - zespół żniwny
Podstawową rolą zespołu żniwnego jest cięcie zboża i przeniesienie go w głąb maszyny. Charakterystyczny przedni element przypominający stół, czyli heder, ma za zadanie przy pomocy zainstalowanych na nim grzebieni nabierać kłosy celem przesłania ich do innych zespołów maszyny. Pierwszym urządzeniem pochylającym łany zboża w kierunku kombajnu jest nagarniacz, czyli motowidły. To najbardziej widoczny pracujący element w kombajnie zbożowym. Składa się on z listew, na których umieszczone są metalowe, cienkie palce sprężyste. Listwy układa się w kształcie pięciokąta równobocznego. W zależności od tego, czy mamy do czynienia ze zbożem stojącym, czy wyległym, ustawia się odpowiednio wysokość nagarniacza.
Kolejny, ściśle współpracujący z nagarniaczem podzespół, w jaki wyposażono kombajn Bizon, stanowi kosa zaopatrzona w ostrza o trójkątnej budowie. Poruszają się one szybko między grotami zwanymi bagnetami, tnąc kłosy zboża. Pracujący na całej szerokości hederu podajnik ślimakowo-palcowy zbudowany jest z wału, na którym umieszczone są prawo i lewo zwojowe ślimaki oraz palcowy podajnik na środku wału. Podajnik ten przekazuje ścięte kłosy do wnętrza maszyny za pośrednictwem przenośnika pochyłego. Przenośnik ten składa się z kilku łańcuchów, do których przyczepione są prostopadle metalowe listwy przechwytujące ściętą masę i przekazujące ją do dalszej obróbki. Zanim zboże dostanie się do młocarni, przesuwa się przez chwytacz kamieni, czyli zbiornik, do którego wpadają kamienie i inne zanieczyszczenia. Mniejsze wylecą na zewnątrz przez małe otwory w dnie, większe trzeba regularnie usuwać.
W sklepie mizar.com.pl znajdziecie szereg części zamiennych do zespołu żniwnego, np. przycisk kosy, bagnet podwójny, łożysko nagarniacza, nit do główki kosy, nożyk nacinany, nóż kosy ząbkowany, tłok przyśpieszacza motowideł, tulejka noża, łańcuch podajnika, wał napędu hedera z frezem
Kombajn Bizon - młocarnia
Młocarnia ma za zadanie oddzielać ścięte kłosy od ziaren i plew. Kombajny Bizon Rekord, Super i Gigant posiadają zespół młócący składający się z dwóch elementów. Pierwszy z nich to wirujący z dużą prędkością kątową bęben, drugi nazywa się klepiskiem. Bęben zbudowany jest na planie ośmiokąta. Do jego krańców poprzyczepiane są wąskie, odpowiednio wyprofilowane fragmenty blachy, pełniące rolę cepów. Uderzają one z dużą siłą i prędkością w kłosy, wydobywając z nich ziarno przelatujące przez sito nazywane klepiskiem. Przekrojem przypomina ono wycinek koła zbudowany z równoległych listew, przez które prostopadle i równolegle przechodzą druty.
Wyrzucona słoma z zespołu młócącego ponownie przechodzi proces oddzielania ziaren od masy zbożowej. Tym razem transportowana jest do wytrząsaczy, które przypominają schody z sitami. Najczęściej spotykane są wytrząsacze klawiszowe lub bębnowe (kombajny Bizon rekord i Bizon Super posiadają ich po pięć sztuk, natomiast Bizon Gigant - aż sześć). Sita w wytrząsaczach klawiszowych ułożone są kaskadowo, a resztki ziaren, które zdołają się jeszcze wydostać z kłosów, spadają do podsiewaczy.
Przykładowe części zamienne do młocarni Bizona w sklepie Mizar: koło łańcuchowe Z-9 przenośnika ziarnowego, wałek podajnika ziarnowego, podkładka wału bębna młócącego, fartuch klepiska, nakrętka bębna, cep lewy, cep prawy, klepisko bizon super, śruba cepa, łańcuch podajnika ziarnowego, Łącznik sita kłosowego
Kombajn Bizon - oczyszczanie ziarna
Gruntowne czyszczenie ziarna zaczyna się od podsiewacza, na który spada ziarno wraz z zanieczyszczeniami. Podsiewacz to kosz sitowy, poruszający się ruchem wahadłowym i posuwisto-zwrotnym. Pozwala to na lepsze oczyszczenia ziarna z plew, które strumieniem powietrza wentylatora wialni wyrzucane są na podłogę zespołu, a następnie wpadają do podajnika kłosowego, skąd wyrzucane są poza kombajn. Ziarna zboża przechodzą przez kolejne sita, a następnie już bez wszelkich zanieczyszczeń wpadają do podajnika ziarnowego, który transportuje je do zbiornika.
W sklepie Mizar.com.pl znajduje się szereg części zamiennych do zespołu oczyszczania ziarna, m.in.: wentylator, obudowa wentylatora, płaszcz obudowy wentylatora, skrzydło III wentylatora, podłoga podsiewacza, pasek klinowy napędu podsiewacza, uszczelka II podsiewacza, mimośród kosza podsiewacza, mimośród kosza podsiewacza.
Kombajn Bizon - obróbka słomy
W tylnej części kombajn Bizon wyposażony jest w sieczkarnię, która tnie nożykami wylatującą słomę tak, by można ją było zaorać w glebie. Jeśli chcemy pozostawić słomę na polu w celu późniejszego zebrania jej w snopki, po prostu wyłączamy sieczkarnię.
Przykładowe części zamienne do sieczkarni kombajnów Bizon w sklepie Mizar.com.pl: nóż stały rozdrabniacza słomy sieczkarni, noż sieczkarni, nóż rozdrabniacza słomy tnący, tulejka noża sieczkarni, pasek klinowy napędu sieczkarni
Porównanie podstawowych danych - Bizon Super, Bizon Rekord i Bizon Gigant
Informacje ogólne
| Dane o kombajnie | Z056 Bizon Super | Z058 Bizon Rekord ('84) | Z083 Bizon Gigant |
| Marka (producent) | Bizon | Bizon | Bizon |
| Model kombajnu | Z056 Super | Z058 Rekord | Z083 Gigant |
| Lata produkcji | 1976 - 1994 r. | 1984 - 2003 r. | 1976 do 1987 r. |
| Porównanie wymiarów | |||
| Długość całkowita (z hederem) | 8,15 m | 8,77 m | 10,1 m |
| Szerokość całkowita (z hederem) | 4,63 m | 4,63 m | 9,1 m |
| Szerokość bez hedera | 3,2 m | 3,2 m | 3 m |
| Wysokość całkowita (z kabiną) | 3,96 m | 3,95 m | b.d. |
| Wysokość bez kabiny | 3,63 m | b.d. | 3,75 m |
| Całkowita masa (z kabiną) | b.d. | 7150 / 8200 kg | 9500 kg |
| Masa bez kabiny | 7300 / 7700 kg | b.d. | b.d. |
| Masa bez hedera | b.d. | b.d. | b.d. |
| Opony na koła napędowe (przód) | 23,1-26 | 23,1-26 | 23,1-26 |
| Opony na koła skrętne (tył) | 10,00-15 | 11,5-15 | 12,50-18 |
| Alternatywne opony na przód | 18,4-30 | b.d. | b.d. |
| Alternatywne opony na tył | 11,50-15 | b.d. | b.d. |
| Zespół żniwny i heder | |||
| Szerokość robocza zespołu żniwnego | 420 cm | 420 cm | 565 cm |
| Inne szerokości | 360 – 520 cm | b.d. | 635 cm |
| Automatyczna kontrola położenia wysokości hedera | nie | nie | nie |
| Przechylanie hedera na boki | nie | nie | nie |
| Wyrównanie pochylenia | nie | nie | nie |
| Średnica nagarniacza | 100 cm | 100 cm | b.d. |
| Regulacja prędkości nagarniacza | ukł. hydrauliczny | ukł. hydrauliczny | ukł. hydrauliczny |
| Odwracanie kierunku pracy hedera (rewers) | hydrauliczny | hydrauliczny | hydrauliczny |
| Zespół młócący | |||
| Średnica bębna zespołu młócącego | 60 cm | 60 cm | 60 cm |
| Szerokość bębna zespołu młócącego | 125 cm | 125 cm | 158 cm |
| Drugi bęben młócący | b.d. | b.d. | b.d. |
| Średnica drugiego bębna | b.d. | b.d. | b.d. |
| Porównanie wytrząsaczy | |||
| Liczba wytrząsaczy | 5 | 5 | 6 |
| Powierzchnia separacji wytrząsaczy | 4,5 m2 | 5 m2 | 7,36 m2 |
| Długość wytrząsacza | 360 cm | 400 cm | 460 cm |
| Porównanie sit | |||
| Powierzchnia sita wstępnego | b.d. | b.d. | b.d. |
| Powierzchnia sita dokładnego (dolnego) | b.d. | b.d. | b.d. |
| Powierzchnia zespołu przesiewowego objęta działaniem wentylatora | 2,92 m2 | 2,92 m2 | 5 m2 |
| Rodzaj dolnego sita | nastawne | nastawne | nastawne |
| Porównanie osiągów | |||
| Wydajność rozładunku | b.d. | b.d. | b.d. |
| Pojemność zbiornika na ziarno | b.d. | b.d. | b.d. |
| Prędkość maksymalna | 21 km/h | 20 km/h | 22 km/h |
| Wskaźnik utraty ziarna | opcjonalnie | opcjonalnie | opcjonalnie |
| Skrzynie biegów | |||
| Przekładnia | przekładnia hydrauliczna | przekładnia hydrauliczna | hydrostatyczny wariator jezdny |
| Liczba biegów do przodu | 3/4 (w zależności od wersji) |
3/4 (w zależności od wersji) |
2 |
| Hamulce | |||
| Hamulce | mechaniczne, tarczowe | hydrauliczne, tarczowe | mechaniczne, tarczowe |
| Ogrzewanie i klimatyzacja | |||
| Klimatyzacja | nie | opcjonalnie | nie |
| Ogrzewanie | opcjonalnie | opcjonalnie | opcjonalnie |