Łańcuchy rolkowe. Normy i oznaczenia wymiarów

Łańcuchy rolkowe należą do grupy łańcuchów drabinkowych. Ta ciekawa kategoria zawdzięcza swoją nazwę właściwości łańcucha, jaką jest możliwość łączenia go pojedynczo, podwójnie lub wielokrotnie. Łańcuchy rolkowe są istotnymi elementami przekładni łańcuchowych, które odpowiadają za napędzanie maszyny. Stanowią one najbardziej uniwersalny i popularny rodzaj łańcuchów wykorzystywany niemal w każdej branży. W artykule zapoznamy Was z budową, stosowaniem i sposobem znakowania łańcuchów rolkowych.

Jak zbudowane są łańcuchy rolkowe?

Łańcuch rolkowy znany jest z prostej konstrukcji. Składa się z dwóch rodzajów ogniw - wewnętrznych i zewnętrznych zbudowanych z zaledwie pięciu elementów. Niżej przedstawiamy budowę i przeznaczenie każdego z nich.

• Płyta zewnętrzna ogniwa łańcucha rolkowego to element, w który wciśnięte są sworznie. Każda zewnętrzna i wewnętrzna płyta podlega działaniu ogromnych sił, dlatego w fazie produkcji poddawane są specjalnej obróbce mającej na celu zapewnienie im odporności. Zazwyczaj oprócz hartowania jest to tzw. śrutowanie zwiększające wytrzymałość metalu na zmęczenie i zapobiegające pękaniu.
• Płyta wewnętrzna łącznikowa przytrzymuje tuleję i rolkę, tworząc całość konstrukcyjną ogniwa rolkowego. Również ją poddaje się specjalnym zabiegom zwiększającym jej trwałość.
• Sworznie utrzymują zwartość łańcucha i stanowią punkty łożyskowania łańcucha rolkowego, umożliwiające jego układanie się na kole łańcuchowym w czasie pracy zespołu napędowego maszyny. Ogromną rolę odgrywa w ich wypadku odpowiednia trwałość, którą nabywają w drodze specjalnych procesów hartowania. Twardość sworzni zapobiega ich ścinaniu lub zginaniu.
• Rolka jest częścią ogniwa, która porusza się obracając po zębatkach koła łańcuchowego. Stale styka się ze stalowymi zębami i musi wytrzymać mocne uderzenie w momencie rozruchu. Z tego powodu, podobnie jak inne elementy ogniwa, rolkę poddaje się specjalnemu hartowaniu i śrutowaniu.
• Tuleja, umiejscowiona pomiędzy sworzniem a rolką, przyjmuje obciążenia udarowe z obu stron. Tuleja służy do osadzenia w płycie rolki, w związku z tym posiadać musi ogromną odporność na ścieranie i zmęczenie. Tuleje mają zastosowanie w konstrukcji dzielonej lub pełnej.

Opisane wyżej elementy tworzą podstawowe jednostki konstrukcyjne - ogniwa, z których składa się łańcuch rolkowy. Występują one w różnych kształtach i rozmiarach. Co więcej, mogą być dodatkowo łączone, aż do uzyskania potrzebnej długości łańcucha. Jest to ogromne ułatwienie, ponieważ łańcuch może dzięki temu lepiej dostosować do wymagań różnych maszyn. Łączenie odbywa się przy pomocy spinek, które zastępują zewnętrzne ogniwo łańcucha i półspinek montowanych dzięki swojej specjalnej budowie między ogniwem wewnętrznym a zewnętrznym. Z jednej strony spinki znajduje się sworzeń, a z drugiej tulejka z rolką. Instalowane są przy pomocy umieszczanej w otworze sworznia zawleczki lub pióra nasuwanego na szczelinę w końcówce sworznia.

Łańcuchy rolkowe - najważniejsze zalety

Do najważniejszych zalet łańcuchów rolkowych, będących powodem ich powszechnego stosowania, możemy zaliczyć między innymi:

• odporność na rozciąganie,
• prosty montaż,
• odporność na zużycie i uszkodzenia mechaniczne,
• precyzyjna i skuteczna praca,
• szeroki wybór modeli łańcuchów,
• odporność na warunki atmosferyczne i szkodliwe substancje,
• możliwość stosowania przy dużych obciążeniach,
• łatwa konserwacja.

Mocnych stron łańcuchów rolkowych istnieje dużo, jednak - aby rzeczywiście spełniały swoją funkcję - należy zaopatrywać się w nie u renomowanych dostawców. Tylko wtedy ma się pewność, że materiał, z którego wyprodukowano łańcuch rolkowy, będzie odporny na intensywne użytkowanie i nie ulegnie przedwcześnie zniszczeniu. Bardzo ważna jest również regularna konserwacja, czyli sprawdzanie położenia łańcucha, czyszczenie go i wykorzystywanie odpowiedniej jakości smarów.

Łańcuch rolkowy - przegląd i serwisowanie

Najważniejsze: kontrola wydłużenia

Utrzymanie łańcucha rolkowego w pełnej sprawności w pierwszej kolejności zależy od sprawdzenia jego wydłużenia i od zapewnienia smarowania zgodnie z wytycznymi producenta.

Łańcuchy rolkowe powinny być montowane ze zwisem od dwóch do czterech procent w środku rozstawu kół łańcuchowych. Należy sprawdzić, czy wartość ta nie została w czasie eksploatacji znacznie zmieniona.

Chociaż nie zawsze jest to konieczne, zaleca się wymieniać koła łańcuchowe za każdym razem, gdy zmieniamy łańcuch rolkowy. Wynika to z faktu, że praca ze zużytym łańcuchem powodowała unoszenie się kółek, co w dłuższej perspektywie doprowadzało do uszkodzenia zębatek.

Oznaka zużycia łańcucha

Oznaką zużycia łańcucha rolkowego jest przede wszystkim jego wydłużenie. Istnieją wyznaczone przez producenta granice tego wydłużenia, do których łańcuch nadaje się jeszcze do eksploatacji. W pierwszej kolejności należy więc poznać rzeczywistą długość łańcucha. W tym celu powinieneś wykonać następujące czynności:

• naciągnij łańcuch rolkowy do momentu jego naprężenia,
• za pomocą suwmiarki zmierz odległość od wewnętrznej strony jednego wałka do zewnętrznej strony następnego. Wykonaj ten pomiar w kilku różnych miejscach,
• uzyskane wyniki dodaj do siebie, a następnie podziel przez ilość wykonanych pomiarów, dzięki czemu otrzymasz średnią odległość pomiędzy rolkami,
• pomnóż tę średnią długość przez liczbę ogniw w łańcuchu. W ten sposób otrzymasz rzeczywistą długość łańcucha.

Znając fabryczną długość łańcucha, można określić procent wydłużenia, dzieląc rzeczywistą długość przez fabryczną, a następnie mnożąc ten wynik przez 100. Większość producentów łańcuchów stwierdza, że stopień wydłużenia nie może przekroczyć 3%. Jeśli więc z naszych wyliczeń wyniesie 3% lub więcej, przyszedł czas, aby wymienić łańcuch rolkowy. Jeżeli tego nie zrobimy, może nastąpić odłączenie się łańcucha od kół zębatych, co spowoduje awarię napędu. Jeżeli uszkodzenie łańcucha rolkowego nie zostanie rozpoznane wystarczająco szybko, zacznie wpływać destrukcyjnie na inne elementy, a wtedy naprawa może okazać się znacznie droższa. Dlatego tak ważne jest rozpoznanie oznak zużycia łańcucha rolkowego i jak najszybsza wymiana.

Metody smarowania łańcuchów rolkowych

Smarowanie łańcucha rolkowego można przeprowadzić na kilka sposobów:

• smarowanie ręczne - polega na zastosowaniu oleju smarowego przy pomocy pędzla lub wtrysku. Czynność tę powinno się powtarzać bardzo często, ponieważ w przeciwnym wypadku może dojść do przegrzania łańcucha,
• smarowanie kropelkowe - opiera się na nieprzerwanej pracy smarownic, które aplikują krople oleju wprost na krawędzie ogniw. Rozwiązanie to jest zalecane przy maszynach o średnich prędkościach,
• smarowanie w kąpieli olejowej, nazywane smarowaniem zanurzeniowym, odbywa się w zamkniętej misce olejowej. Wykorzystujemy je w przypadku maszyn o wysokich prędkościach pracy.

Łańcuchy rolkowe - normy i oznaczenia wymiarów

Standardy brytyjskie i amerykańskie w maszynach rolniczych

Po wojnie, aż do czasu przemian ustrojowych, w rolnictwie polskim stosowano łańcuchy rolkowe typu B oparte na standardzie brytyjskim, zgodne z normami PN77/M-84168, DIN 8187, ISO 606 i BS228P. Obecnie na naszych polach pracują też maszyny, w których zastosowano łańcuchy typu A. Jest to standard amerykański, zgodny z normami B29.1, PN77/M-84168, DIN 8188, ISO R 606A.

Różnice wymiarów łańcuchów napędowych rolkowych typu A i B

Najważniejsza jest podziałka

Wymiarem odróżniającym łańcuchy napędowe rolkowe jest ich podziałka. To podawana w calach odległość od środka sworznia do środka sworznia sąsiadujących ze sobą rolek. Różnice pomiędzy typem A i B są bardzo niewielkie, co stwierdzić można po lekturze naszej tabeli. Mimo to nie powinno się ich zamieniać, gdyż może doprowadzić to do niewłaściwego spasowania z kołem łańcuchowym, co z kolei skutkuje ścieraniem się płytek łańcucha, jego wyciągnięciem się i zerwaniem.

Oznaczenia na łańcuchu rolkowym

Na każdym łańcuchu rolkowym na płytkach zewnętrznych, oprócz logo producenta, znajduje się ciąg liczbowo-cyfrowy oznaczający rozmiar i typ łańcucha. Oczywiście można jego poszczególne elementy zmierzyć samemu suwmiarką, ale pewniejsze jest odszukanie tego oznaczenia.

Ciąg cyfr i liczb powinien zawierać 6 znaków:

• dwie pierwsze cyfry oznaczają wielkość podziałki,
• znajdująca się na trzeciej pozycji litera informuje o standardzie (angielskim lub amerykańskim),
• czwarta cyfra mówi nam o ilości rzędów w łańcuchu,
• ostatnie cyfry oznaczają liczbę ogniw w łańcuchu.

Przykład

Oznaczenie na łańcuchu rolkowym 10B-1-30 mówi nam, że:

• długość podziałki wynosi 5/8 cala,
• łańcuch wykonany został według standardu brytyjskiego,
• łańcuch posiada 1 rząd o długości 30 ogniw liczonych ze spinką.

Łańcuchy rolkowe do szczególnych zadań

Poza opisanymi wyżej łańcuchami typu A i B, istnieje bogata gama innych typów łańcuchów, m.in.: z podwójną podziałką, z poszerzoną rolką, typu C i S, które stosuje się w różnego typu przenośnikach. Łańcuchy specjalne do wymagających zastosowań są przeważnie inaczej zakuwane i wykonane z innego typu stali, np. nierdzewnej, dzięki czemu wykazują odporność na działanie korozji, chociaż Ich wytrzymałość jest nieco niższa niż łańcuchów standardowych.

Łańcuchy rolkowe występują również w wersjach wzmocnionych. Rozpoznamy je po oznaczeniu dużą literą „H”, np. 12AH-1 lub 16BH-2. Ich wytrzymałość jest wyższa w porównaniu ze standardowymi o 3% w łańcuchu A oraz nawet 25% w łańcuchach B. Warto rozważyć ich zakup, który gwarantować będzie długą i bezawaryjną pracę układu napędowego.

Oznaczenia łańcuchów specjalnych i wzmocnionych

H	wzmocniony
HV	wzmocniony o podwyższonej wytrzymałości na obciążenia udarowe
HSP / SH	wzmocniony o najwyższej wytrzymałości na zrywanie
SS	ze stali nierdzewne,
ZP	z powłoką antykorozyjną

W naszym sklepie oferujemy bogaty wybór łańcuchów rolkowychi akcesorióww postaci pojedynczych ogniw i zamków. Zapraszamy do obejrzenia naszego asortymentu.

O łańcuchach rolkowych możesz także przeczytać na stronach Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Łańcuch_rolkowy