Gaśnice - ich rodzaje i stosowanie

Nie trzeba nikogo przekonywać, że posiadanie gaśnicy w ciągniku czy kombajnie rolniczym jest niezbędne ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Wyposażenie przeciwpożarowe powinno znajdować się pod ręką w przypadku powstania pożaru. To samo odnosi się do miejsc, w których odbywa się produkcja rolna.

Poniżej umieściliśmy szereg informacji, które ułatwią dokonanie wyboru właściwej gaśnicy do pojazdu lub maszyny rolniczej. Dowiecie się, jakiego rodzaju gaśnice stosuje się do gaszenia konkretnych grup pożarów oraz jak czytać oznaczenia na ich etykietach.

Gaśnice w kombajnach zbożowych i ciągnikach

Chociaż nie istnieją szczegółowe wytyczne dotyczące wyposażenia kombajnów zbożowych w gaśnice, należy w takim wypadku oprzeć się na przepisach ruchu drogowego oraz własnym rozsądku.

Gaśnica 2 kg wymagana jest jako wyposażenie wszystkich uczestników ruchu, a więc m.in. ciągników rolniczych.

Natomiast posiadanie dodatkowej o wadze 6 kg proszku typu ABC obowiązuje właścicieli wszystkich pojazdów ciężarowych i wielkogabarytowych, w tym kombajnów zbożowych.

Takie wymagania dla kombajnów, czyli GP 2 + GP 6 są również podstawowym warunkiem stawianym przez towarzystwa ubezpieczeniowe przed zawarciem umowy ubezpieczeniowej.

Podczas prac polowych zagrożenie pożarem z uwagi na bliskość materiałów łatwopalnych jest bardzo wysokie. Dlatego też, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia i rozprzestrzenienia się pożaru przy pracach polowych, zaleca się, aby kombajn wyposażony był w co najmniej dwie gaśnice proszkowe GP-6 zawierające po 6 kg środka gaśniczego, służącego do gaszenia pożarów grupy A, B i C.

Gaśnice proszkowe nadają się do stłumienia zarzewia pożaru, więc ich lokalizacja powinna umożliwiać jak najszybszy do nich dostęp. W przypadku zapalenia się ścierniska nieocenionymi narzędziami są łopaty i tłumice, dlatego warto umieścić je dodatkowo na kombajnie.

Grupy pożarów

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80, poz. 563), w zależności od płonącego materiału, jego stanu skupienia i sposobu spalania, pożary podzielone zostały na następujące grupy:

• Grupa A - stałe materiały palne, które pod wpływem temperatury mogą ulec rozkładowi, wydzielając przy tym palne gazy i pary. Występowanie tych czynników powoduje płomieniowe spalanie się materiału. Jeżeli nie wydzielają one palnych gazów i par, spalają się poprzez żarzenie.
  Przykłady: drewno, węgiel, tworzywo sztuczne, papier, słoma.
• Grupa B - pożar cieczy palnych i substancji płynnych, które topią się w wysokiej temperaturze. Ulegają one zapaleniu w wyniku tworzenia się nad nimi mieszaniny par z powietrzem. Po zapłonie palenie przebiega samoistnie, ponieważ powstała mieszanina gazowa w trakcie palenia się nagrzewa ciecz powodując jej parowanie, co może doprowadzić do powstania mieszanki wybuchowej.
  Przykłady: benzyna, nafta i jej pochodne, aceton, alkohol, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina.
• Grupa C - spalanie gazów w obszarze granicznym strumienia gazu i powietrza. Mieszanina tych dwóch składników ulega łatwemu zapaleniu od najmniejszego źródła ciepła (np. iskra, gorąca powierzchnia). Gazy palne stwarzają duże niebezpieczeństwo, gdy zmieszają się z powietrzem i zostaną podpalone we wnętrzu pomieszczenia.
  Przykłady: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski.
• Grupa D - pożary metali, które podczas palenia zużywają tlen z powietrza lub spalają się bez dostępu do powietrza. Takie pożary są szczególnie trudne do ugaszenia.
  Przykłady: potas, sód, glin i ich stopy, lit.
• Grupa F - pożary olejów i tłuszczów w urządzeniach kuchennych. Wyróżnienie tej klasy wynika z faktu, że tłuszcze spożywcze w czasie ich używania posiadają bardzo wysoką temperaturę. W przypadku występowania ich w dużej ilości gaszenie staje się skomplikowane, ponieważ tłuszcz po jego zgaszeniu może ponownie zacząć się palić, gdy znowu dotrze do niego tlen z powietrza.

Rodzaje gaśnic

Ze względu na zastosowany środek gaśniczy, podręczne gaśnice przenośne dzieli się na:

1. proszkowe,
2. śniegowe
3. wodne płynowe oraz
4. wodne mgłowe.

1. Gaśnice proszkowe

Gaśnice proszkowe to podstawowe zabezpieczenie przeciwpożarowe. Ich cylindryczne zbiorniki zaopatrzono w dźwignię uruchamiającą zawór. Proszek gaśniczy wyrzucany jest przez dyszę lub wężyk za pomocą gazu obojętnego (azotu lub dwutlenku węgla). Za pomocą takich gaśnic można zwalczać pożary ciał stałych, cieczy oraz gazów. Gaśnice proszkowe umożliwiają też gaszenie urządzeń elektrycznych pod napięciem do 1000 V.

Używane są do gaszenia pożarów z grup:

• A - pożary ciał stałych, np. drewno, słoma, papier, węgiel.
• B - pożary cieczy palnych i materiałów topiących się: benzyna, aceton, alkohol, lakiery, eter.
• C - pożary gazów palnych: acetylen, metan, propan, wodór, gaz miejski.

Gaśnice proszkowe mogą służyć do zabezpieczania biur, hal produkcyjnych i magazynów, garaży, mieszkań i wielu innych miejsc. Sprawdzą się więc dobrze w rozmaitych warunkach i pomogą uporać się z każdym mniejszym zagrożeniem pożarowym. Zaletą tych gaśnic jest niska cena oraz duża skuteczność gaszenia pożaru.

zastosowanie	nie gasić
pożary z grup A, B, C lub B, C – w zależności od rodzaju użytego proszku; pożary z grupy D (proszek D); pożar urządzeń elektrycznych pod napięciem do 1 kV.	ruchomych części maszyn (zacierających łożysk tocznych); komputerów i sprzętu elektronicznego; olejów i tłuszczów w urządzeniach kuchennych.

2. Gaśnice śniegowe

Zastosowano w nich jako środek gaśniczy skroplony dwutlenek węgla. Gdy otwarty zostanie zawór butli, następuje rozprężenie CO₂. W okolicy dyszy wylotowej rozprężony gaz ma temperaturę około -78 °C przy ciśnieniu panującym w środku gaśnicy o wysokości 58 bar. Gaz CO₂ jest cięży od powietrza, więc opadając ku dołowi odcina jego dostęp i ogranicza w ten sposób rozprzestrzenianie się pożaru. Nazwa „gaśnice śniegowe” wiąże się z efektem, jaki daje rozprężanie środka gaśniczego w atmosferze. Wylatujący z prądownicy CO₂ pod dużym ciśnieniem oraz z minusową temperaturą tworzy warstwę do złudzenia przypominającą śnieg.

Gaśnice śniegowe przeznaczona są do gaszenia pożarów z grup:

• B - pożary cieczy palnych i materiałów topiących się: benzyna, aceton, alkohol, lakier, eter.
• C - pożary gazów palnych: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski oraz urządzeń działających pod napięciem do 1000V.

Największą zaletą gaśnic CO₂ jest brak zanieczyszczenia gaszonego terenu pożaru po zakończonej akcji gaśniczej.

Gaśnice śniegowe powinny być używane do gaszenia pożaru: pomieszczeń technicznych, takich jak rozdzielnie elektryczne, magazynów cieczy palnych, maszynowni, linii produkcyjnych, laboratoriów, kotłowni, hal produkcyjnych, lakierni. W przypadku występowania urządzeń elektrycznych gaśnice śniegowe są najlepszym wyborem.

zastosowanie	nie gasić
pożary z grup B i C; pożar urządzeń i instalacji pod napięciem do 1 kV, pod warunkiem zachowania odległości max. 1 m od gaszonego sprzętu; tam, gdzie użycie proszków przyniosłoby szkody (np. lakiernie).	ludzi (ryzyko wywołania odmrożeń); siarki, węgla, metali lekkich; silnie rozgrzanych elementów konstrukcji i urządzeń (ryzyko wywołania szoku termicznego).

Gaśnice wodno płynowe

To typ gaśnic, w których środkiem gaśniczym jest piana powstająca z połączenia koncentratu środka pianotwórczego i wody. Piana uwalnia się ze zbiornika pod wpływem sprężonego gazu. W porównaniu z gaśnicami proszkowymi, gaśnice wodno płynowe są bardziej ekologiczne, a czyszczenie pomieszczeń po użyciu środka gaśniczego - znacznie łatwiejsze. Gaśnice wodno płynowe swoją nazwę zawdzięczają faktowi, że środki gaśnicze tworzone zostają na bazie wody.

Gaśnice wodno płynowe używane są do gaszenia pożarów z grup:

• A - pożary ciał stałych: drewna, papieru, węgla, tworzyw sztucznych, słomy.
• B - pożary cieczy palnych i materiałów topiących się: aceton, alkohol, lakiery, eter, rozpuszczalniki.
• F - tłuszcze i oleje jadalne w urządzeniach kuchennych i kuchni.

Gaśnice wodno płynowe sprawdzą się w każdej kuchni, domu, restauracji czy też na stołówce.

zastosowanie	nie gasić
pożary z grup A, B, F.	płonących materiałów reagujących z wodą (np. sód); pożarów materiałów palących się w postaci żaru w wysokich temperaturach; płonących instalacji i urządzeń pod napięciem.

Gaśnice wodno mgłowe

Gaśnice wodno mgłowe działają przez wytworzenie mgły wodnej, która rozpylana jest na palące się przedmioty. Dochodzi wtedy do chłodzenia gorących gazów oraz ograniczenia dostępu tlenu przez jego wypieranie. Głowica gaśnicy ma za zadanie podzielenie cząstek wody na jak najmniejsze części. Stosując takie rozwiązanie powstała mgła posiada większy kontakt z ogniem, a gaśnice wodno mgłowe stają się bardziej skuteczne. Mgła wodna składa się z cząsteczek wody o rozmiarze 20-25 mikronów.

Zawór wraz z manometrem umożliwia sprawdzenie ilości środka gaśniczego, która jeszcze została i potwierdzenie, że gaśnice wodno mgłowe są sprawne. Dzięki nie brudzącemu środkowi gaśniczemu można powtórnie napełniać butle po ich opróżnieniu tym bardziej, że w środku pokryto je powłoką, która zapobiega powstawaniu korozji.

Gaśnice wodno mgłowe używane są do gaszenia pożarów z grup:

• A - pożary ciał stałych np. drewno, słoma, papier, węgiel;
• F - pożary produktów żywnościowych, takich jak olej i tłuszcze.

Gaśnice te są też najskuteczniejsze w gaszeniu palących się ubrań na człowieku, co może znacząco poprawić bezpieczeństwo osób biorących udział w gaszeniu. Gaśnice wodno mgłowe mogą być używane w takich obiektach jak biura, archiwa, przychodnie medyczne, kancelarie czy też szkoły.

zastosowanie	nie gasić
gaszenie płonącej na ludziach odzieży; pożary urządzeń będących pod napięciem; gaszenie płonących olejów i tłuszczów jadalnych; gaszenie dokumentów i urządzeń.	brak przeciwwskazań

Oznaczenia na gaśnicach

Na etykietach gaśnic umieszczone są skróty i piktogramy, które warto znać.

• Rodzaj gaśnicy:
  GP - gaśnice proszkowe
  GW - gaśnice pianowe
  GWG - gaśnice gastronomiczne
  GS - gaśnice śniegowe
  GWM - gaśnice wodne mgłowe
  AP - gaśnice przewoźne proszkowe (agregat gaśniczy)
  AS - gaśnice przewoźne śniegowe (agregat gaśniczy)
• Ilość środka gaśniczego:
  Cyfra występująca po symbolu gaśnicy oznacza ilość (kg lub dm3) zawartego w niej środka gaśniczego
• Umiejscowienie czynnika napędowego:
  X - oznacza, że zbiornik (gaśnica) znajduje się pod stałym ciśnieniem, tj. gaz zasilający umieszczono w tym samym zbiorniku, co środek gaśniczy,
  Z - środek i czynnik zasilający umiejscowione są w osobnych zbiornikach.
• Do jakiej grupy pożaru przeznaczona jest gaśnica:
  Litery (oraz często piktogramy) A, B, C, D, F to oznaczenia grup pożarów, do jakich przeznaczona jest gaśnica. Omówiliśmy je wyżej.

Uwagi:

• Poza podanymi skrótami może na etykiecie wystąpić oznaczenie np. ABC/E,gdzie litera E oznacza, że przy pomocy gaśnicy można gasić urządzenia pod napięciem powyżej 1 kV.
• Wybierając gaśnicę należy pamiętać, iż pod względem jej konstrukcji najważniejsze jest umiejscowienie czynnika napędowego. Wpływa ono na sposób obsługi: gaśnice pod stałym ciśnieniem (X) możemy używać natychmiast, a o zmiennym ciśnieniu (Z), czyli z nabojem gazowym, dopiero po naciśnięciu dźwigni lub zbijaka i odczekaniu kilku sekund.
• Trzeba pamiętać o tym, że użycie do określonej grupy pożaru niewłaściwej pod względem środka gaśniczego i wielkości gaśnicy może nie przynieść oczekiwanego efektu.